Cases

Hoe ontwikkel je met zes grote partijen gezamenlijk een gebiedsvisie voor de omgeving van Chemelot, en hoe doe je dat samen met inwoners en andere belanghebbenden? Hoe ziet dat proces eruit en in welke vorm giet je de participatie? De vertegenwoordigers van drie van deze partijen vertellen hier meer over: Eve Philips namens DSM, Cas Denissen van de gemeente Sittard-Geleen en Maarten Wilbers van de Provincie Limburg.

De andere drie grote partijen zijn de gemeente Stein, Brightlands Chemelot Campus en Chemelot zelf. Alle zes organisaties waren vertegenwoordigd in het ontwerpteam, waarin een kernteam het proces begeleidde. Maarten: “Ik vormde samen met Eve, Cas en Lian Fuchs van de gemeente Stein het kernteam dat het proces begeleidde en de uitkomsten noteerde in een rapport.”

Wat was de aanleiding voor deze strategische gebiedsvisie?

“In het gebied zijn verschillende grote ontwikkelingen, waarvan de circulaire transitie van Chemelot en de versterking van het leefklimaat de belangrijkste zijn”, antwoordt Cas. “Ook hebben verschillende partijen heel andere ideeën over de inrichting van het gebied. Daardoor ontbrak de samenhang in de ontwikkelingen in het gebied. Er was een noodzaak om met elkaar keuzes te maken om verder te komen.”

“We hebben de ambities die al lange tijd leven in de omgeving samengebracht in de strategische gebiedsvisie”, vertelt Eve. “Daarin geven we gezamenlijk antwoord op vragen als:

– Hoe zorgen we er samen voor dat we ook in de toekomst in de omgeving van Chemelot op een veilige, gezonde én duurzame manier kunnen wonen, werken, recreëren, ondernemen en innoveren?
– Hoe gaan we om met de beschikbare ruimte?
– En hoe houden we de economie vitaal terwijl we rekening houden met mens en milieu?”

Hoe is het proces om te komen tot deze gebiedsvisie verlopen?

“Het is een uniek proces geweest”, laat Maarten weten. “Niet alleen vanwege de zes opdrachtgevers met soms uiteenlopende belangen, maar ook omdat we vanaf het begin hebben gewerkt in een open dialoog met omwonenden en andere stakeholders. We hebben de visie in anderhalf jaar samen ontwikkeld met inwoners uit beide gemeenten, belangengroepen, Waterschap Limburg en de gemeente Beek. Ook vonden wij dat het goed zou zijn als de omgeving vertegenwoordigd was in het ontwerpteam, dus we hebben twee inwoners bereid gevonden om mee te werken. Dit was de eerste keer dat ik meemaakte dat inwoners participeren in het ontwerpteam zelf.”

“Het proces bestond uit een aantal stappen: analyse, verkenning, integratie en besluitvorming. Eerst hebben we de ambities geïnventariseerd. We hebben gekeken naar de verschillende bouwstenen van de fysieke leefomgeving: leefbaarheid en leefomgeving, landschap en natuur, cultuurhistorie en identiteit, economie, mobiliteit en logistiek, en duurzaamheid en energie. Wat zijn de ambities op dat vlak? Daarna zijn we gaan kijken hoe we in de beperkte ruimte ambities kunnen combineren en meerwaarde kunnen creëren. Een voorwaarde was dat een ambitie meerwaarde heeft voor andere partijen, en niet ten koste gaat van anderen. Zo hebben we steeds de ambities tegen elkaar afgewogen en gezocht naar een goede balans tussen verschillende belangen. Dit hebben we vertaald in mogelijke ruimtelijke toekomstbeelden voor 2040: Hoe kan de omgeving van Chemelot er dan uitzien en welke keuzes zijn daarbij gemaakt? Ook hebben we daarbij de opgaven en acties beschreven. Het is mooi om een visie te maken, maar het is beter om met elkaar aan de slag te gaan om die ambities te realiseren.”

“Nu zitten we in de laatste stap: besluitvorming. De gebiedsvisie is begin november geaccordeerd door het college van Gedeputeerde Staten en door de colleges van B&W van de gemeenten Sittard-Geleen en Stein en aangeboden aan de raden. Naar verwachting nemen de gemeenteraden op 16 december 2021 een besluit.”

Hoe hebben jullie de participatie verder vormgegeven?

Eve: “We hebben drie dialoogsessies gehouden met brede vertegenwoordigers van belangen. Naast de partijen die Maarten al noemde, waren dat de agrariërs die actief zijn in het gebied, onder andere LLTB, IVN, Natuurmonumenten, Natuur en Milieufederatie Limburg, het Graetheide comité, L’Ortye, ZOwonen en Parkmanagement Westelijke Mijnstreek. Verder kon iedereen opmerkingen achterlaten via de projectwebsite. In de eerste dialoogsessie hebben we feedback gevraagd op de inventarisatie van ambities. Tijdens de tweede sessie kwamen de concepten van de toekomstbeelden aan bod. En in de derde sessie hebben we de uitgewerkte toekomstbeelden besproken. Verder waren er themasessies met de gemeenteraden.”

“Bij de derde dialoogsessie waren ook mensen van woningcoöperaties, omliggende bedrijventerreinen en ondernemers uit het centrum van Geleen aanwezig”, vult Cas aan.

“We hebben dankbaar gebruikgemaakt van parallel lopende processen. Tegelijk met de gebiedsvisie werd onder andere gewerkt aan de Mobiliteitsverkenning Westelijke Mijnstreek, de RES Zuid-Limburg en de Veiligheidsvisie Chemelot. Ook vanuit daar is input geleverd. Alle opbrengst van deze dialogen heeft geleid tot de gebiedsvisie die er nu ligt en hopelijk heel compleet is als het gaat om de fysieke leefomgeving.”

Wat was een van de leerpunten?

“Van tevoren hadden we bij de dialoogsessie het beeld van volle zalen, met tekeningen op tafels en mensen die aan de slag gaan”, vertelt Maarten. “Toen kwam corona en moesten we de dialoog en alle overleggen digitaal doen. Dat was even zoeken: Hoe doe je dat goed? Hoe geef je iedereen de ruimte? Hoe begeleid je een digitale sessie goed en welke middelen gebruik je daarbij? Na de eerste sessie leerden we bijvoorbeeld dat het goed is om onafhankelijke gespreksleiders in te zetten en de groep op te delen.”

Welke tips hebben jullie voor andere mensen die een vergelijkbaar participatietraject willen starten?

Cas: “Zet zo vroeg mogelijk alle partijen aan tafel en voer een echt gesprek met elkaar. De dialoog is belangrijk. Betrek niet alleen overheden en bedrijven, maar alle mensen die een belang hebben bij dat gebied. Bij alle partijen moet een gevoel van eigenaarschap ontstaan en het gevoel dat het een gezamenlijk toekomstbeeld is. Anders ontstaat er geen gelijkwaardigheid en kun je geen volgende stappen gaan zetten.”

Eve: “Plan voldoende tijd in om de belangen van verschillende partijen af te pellen. Mensen moeten zich eerst veilig en vertrouwd voelen voordat ze zeggen waarom ze iets vinden. Verwachtingsmanagement is ook belangrijk. Denk eerst na wat je wil van andere partijen en hoe je dat ophaalt. En maak duidelijk welke rol zij hebben.”

Maarten: “Dit was een heel complexe opgave en corona was de handicap. De volgende keer zou ik vooraf nog beter stilstaan bij hoe we de participatie willen vormgeven. Hoe betrek je de omgeving zo veel mogelijk? Wat zijn de mogelijkheden? En ik zou nog uitdrukkelijker overleggen met de mensen zelf over hoe zij het willen doen. Dan kom je wellicht tot nog betere en andere vormen van participatie.”

Meer informatie

Wil je meer weten over het proces van deze Strategische Gebiedsvisie Omgeving Chemelot? Ga dan naar de pagina Proces op de projectwebsite:
www.limburg.nl/onderwerpen/economie/chemelot/strategische/

Weten hoe de omgeving van Chemelot er in 2040 mogelijk uitziet? Ga dan naar de projectpagina:
www.limburg.nl/onderwerpen/economie/chemelot/integratie/